Λίγα λόγια για το Διαβήτη

Ενηµερωτικά στοιχεία για τον Σακχαρώδη ∆ιαβήτη

Τι είναι ο σακχαρώδης διαβήτης;

            Ο σακχαρώδης διαβήτης είναι µεταβολική ασθένεια η οποία χαρακτηρίζεται από αύξηση της συγκέντρωσης του σακχάρου στο αίµα (υπεργλυκαιµία) και από διαταραχή του µεταβολισµού της γλυκόζης, των λιπιδίων και των πρωτεϊνών, η οποία οφείλεται σε απόλυτη (τύπου 1 διαβήτης) ή σχετική (τύπου 2 διαβήτης) έλλειψη ινσουλίνης. Η ινσουλίνη είναι µια ορµόνη που εκκρίνεται από το πάγκρεας και είναι απαραίτητη για τη µεταφορά της γλυκόζης που λαµβάνεται από τις τροφές, µέσα στα κύτταρα. Η έλλειψη µπορεί να είναι πλήρης, µερική ή σχετική. Ως σχετική χαρακτηρίζεται η έλλειψη ινσουλίνης, όταν, παρά τα αυξηµένα επίπεδά της στο αίµα, δεν επαρκεί για την κάλυψη των αναγκών του µεταβολισµού, λόγω παρεµπόδισης της δράσης της στους περιφερικούς ιστούς (αντίσταση στην ινσουλίνη). Όταν το πάγκρεας δεν παράγει επαρκή ινσουλίνη (συχνά αυτό καθορίζεται από την αδυναµία σωστής δράσης της γεγονός που ονοµάζεται αντίσταση στην ινσουλίνη), τότε η γλυκόζη που λαµβάνεται από τις τροφές δεν εισέρχεται στα κύτταρα ώστε να έχουν την απαραίτητη ενέργεια για τη λειτουργία τους και παραµένει στο αίµα µε αποτέλεσµα την αύξηση των επιπέδων της και άρα την εκδήλωση της νόσου.

Επιδηµιολογικά στοιχεία

            Στην Ελλάδα το 8-10% του γενικού πληθυσµού πάσχει από σακχαρώδη διαβήτη. Η νόσος έχει υψηλότερο επιπολασµό (συχνότητα εµφάνισης) στο δυτικό κόσµο (ιδιαίτερα ο διαβήτης τύπου 2) και αυτό αποτελεί µια σαφή ένδειξη για τη συσχέτιση της νόσου µε το σύγχρονο τρόπο ζωής, τις διατροφικές µας συνήθειες και την έλλειψη σωµατικής άσκησης.

Τύποι Σακχαρώδη ∆ιαβήτη

α) Σακχαρώδης ∆ιαβήτης τύπου 1: Οφείλεται σε καταστροφή των β-κυττάρων, που συνήθως οδηγεί σε ολική έλλειψη ή ελάχιστη έκκριση ινσουλίνης. Ο τύπος αυτός αποτελεί την κυριότερη αιτία διαβήτη σε παιδιά, µπορεί όµως να προσβάλλει και νεαρούς εφήβους ή και ενήλικες.

β) Σακχαρώδης ∆ιαβήτης τύπου 2: Οφείλεται σε προοδευτική µείωση της επαρκούς ανταπόκρισης του β-κυττάρου για την έκκριση της ινσουλίνης που απαιτείται για την αντιµετώπιση των µεταβολικών αναγκών. Περιλαµβάνει όλο το φάσµα συνδυασµών από την κατ’ εξοχήν αντίσταση στην ινσουλίνη µε σχετικά µικρή έλλειψη ινσουλίνης µέχρι τη σηµαντική µείωση της έκκρισης ινσουλίνης µε µικρότερη αντίσταση. Ο τύπος αυτός σχετίζεται στενά µε την παχυσαρκία

γ) Σακχαρώδης ∆ιαβήτης Κύησης: Oρίζεται ή διαταραχή του µεταβολισµού των υδατανθράκων που διαπιστώνεται κατά την έναρξη της κύησης ή εµφανίζεται κατά τη διάρκειά της και χαρακτηρίζεται από αύξηση της γλυκόζης νηστείας >92 mg/dl, υπό την προϋπόθεση ότι κατά την έναρξη της κύησης δεν διαγιγνώσκεται ή ύπαρξη επίσηµου Σ∆τ2.Είναι αναστρέψιµος.

δ) Ειδικοί τύποι Σ∆: Οφείλονται σε άλλα αίτια, όπως γενετικές διαταραχές που συνδέονται µε τη λειτουργικότητα των β-κυττάρων ή τη δράση της ινσουλίνης, νόσους της εξωκρινούς µοίρας του παγκρέατος, έκθεση σε φάρµακα, χηµικές ουσίες, τοξίνες κ.ά.

Ποιά άτοµα έχουν µεγαλύτερη πιθανότητα να παρουσιάσουν διαβήτη τύπου 2;

• Οι υπέρβαροι και οι παχύσαρκοι (BMI ή ∆είκτης Μάζας Σώµατος > 25 kg/m2)

• Όσοι κάνουν καθιστική ζωή

• Όσοι εµφανίζουν διαταραγµένη ανοχή στη γλυκόζη (προδιαβητικοί ασθενείς)

• Όσοι έχουν συγγενή πρώτου βαθµού µε διαβήτη

• Οι γυναίκες που παρουσιάζουν διαβήτη κυήσεως ή γεννούν βρέφη µε βάρος πάνω από 4 κιλά

• Οι γυναίκες µε σύνδροµο πολυκυστικών ωοθηκών

• Οι υπερτασικοί (Α.Π. > 140/90 mmHg)

• Όσοι έχουν χαµηλά επίπεδα καλής χοληστερόλης, HDL-C (< 35 mg/dl) και αυξηµένα τριγλυκεριδίων (> 250 mg/dl) καθώς και οι ασθενείς µε ιστορικό αγγειακής νόσου (π.χ. στηθάγχη, έµφραγµα, στεφανιαία νόσο, εγκεφαλικό επεισόδιο.)

• Όσοι λαµβάνουν φάρµακα όπως κορτικοειδή, νεώτερα αντιψυχωσικά κλπ

Ποια είναι τα κυριότερα συµπτώµατα του σακχαρώδους διαβήτη;

            Ειδικότερα, στον διαβήτη τύπου 1, η νόσος συνήθως εισβάλει απότοµα και συχνά η πρώτη εκδήλωσή της µπορεί να είναι η ανάπτυξη διαβητικής κετοξέωσης, µε ναυτία, εµετό, κοιλιακό πόνο και απώλεια συνείδησης. Στον διαβήτη τύπου 2, η νόσος εισβάλλει βαθµιαία και ο ασθενής αισθάνεται υγιής. Στα αρχικά στάδια της νόσου συνήθως η νόσος είναι ασυµπτωµατική και µάλιστα µπορεί ακόµη και για χρόνια µετά την εκδήλωση της ένας ασθενής να µην έχει αντιληφθεί ότι πάσχει από Σ∆. Τα κλασικά συµπτώµατα της νόσου είναι η πολυδιψία, η πολυουρία (κυρίως τις βραδινές ώρες), η πολυφαγία, η οποία όµως συνοδεύεται από απώλεια και όχι από αύξηση βάρους , η συχνή εξάντληση χωρίς ιδιαίτερη σωµατική δραστηριότητα, η δυσκολία επούλωσης των πληγών και οι συχνές φλεγµονές και λοιµώξεις.

∆ιάγνωση του σακχαρώδους διαβήτη

            Τα διαγνωστικά κριτήρια που έχουν θεσπιστεί για τη διάγνωση του σακχαρώδους διαβήτη είναι τα ακόλουθα :

• Παρουσία κλασικών συµπτωµάτων του διαβήτη και τιµή γλυκόζης σε οποιαδήποτε στιγµή > 200mg/dl ή

• Τιµή σακχάρου νηστείας ( 8 τουλάχιστον ώρες αποχής από την πρόσληψη τροφής)>126mg/dl ή

• Θετική ∆οκιµασία Ανοχής στη Γλυκόζη. ∆ηλαδή γλυκόζη πλάσµατος 2 ώρες µετά την από του στόµατος χορήγηση 75 g γλυκόζης ≥200 mg/dl.

Ένας άλλος χρήσιµος δείκτης είναι η τιµή της γλυκοζυλιωµένης αιµοσφαιρίνης (HbA1c). Χρησιµοποιείται για την παρακολούθηση της ρύθµισης του σακχάρου αίµατος, αφού αντικατοπτρίζει τη µέση τιµή σακχάρου αίµατος τους τελευταίους 3 µήνες πριν την εξέταση. Τιµές HbA1c < 6% θεωρούνται ενδεικτικές καλού γλυκαιµικού ελέγχου.

Σε εργαστήρια µε πιστοποιηµένη µέθοδο µέτρησης προτυπωµένη συγκριτικά µε την µέθοδο αναφοράς µια τιµή >6.5% µπορεί επίσης να θέσει την διάγνωση της νόσου

Αντιµετώπιση του σακχαρώδους διαβήτη

            Πολύ σηµαντικό ρόλο στην αντιµετώπιση του σακχαρώδους διαβήτη και των επιπλοκών του διαδραµατίζουν:

• η έγκαιρη διάγνωση της νόσου

• η εκπαίδευση του διαβητικού ασθενούς σε σχέση µε τις διαιτητικές του συνήθειες

• Η εκπαίδευση του σε σχέση µε την σωµατική δραστηριότητα (άσκηση).

• η εκπαίδευση του διαβητικού ασθενούς στον αυτοέλεγχο του σακχάρου και τη συµµόρφωση στη φαρµακευτική αγωγή

• η έγκαιρη διάγνωση και αντιµετώπιση των επιπλοκών του Σ∆

            Η στρατηγική αντιµετώπισης του διαβητικού ασθενούς πρέπει να ικανοποιεί τρεις βασικούς στόχους:

• τον µακροχρόνιο έλεγχο της γλυκόζης αίµατος του ασθενούς

• την αύξηση της σωµατικής άσκησης και την υιοθέτηση από τον ασθενή ενός πιο υγιεινού τρόπου ζωής

• την εξάλειψη των παραγόντων που αυξάνουν τον κίνδυνο εµφάνισης των χρόνιων επιπλοκών του διαβήτη (πχ τη διακοπή του καπνίσµατος, έλεγχος αρτηριακής πίεσης και επιπέδων χοληστερόλης)

            Η θεραπευτική προσέγγιση για την κάλυψη των παραπάνω στόχων βασίζεται σε τρεις κύριους άξονες: την τήρηση συγκεκριµένου προγράµµατος διατροφής, την αύξηση της σωµατικής άσκησης, τη λήψη φαρµακευτικής αγωγής:

∆ίαιτα

            Η δίαιτα είναι η βάση της πετυχηµένης γλυκαιµικής ρύθµισης και είναι απαραίτητη για τη ρύθµιση όλων των διαβητικών. Ανάλογα µε τη σοβαρότητα της νόσου συνδυάζεται µε υπογλυκαιµικά χάπια ή ινσουλίνη. Το διαιτολόγιο του διαβητικού ασθενούς πρέπει να είναι απόλυτα εξατοµικευµένο και να προσαρµόζεται στις ανάγκες της καθηµερινής ζωής.

            Η διατροφή του διαβητικού ουσιαστικά δε διαφέρει από τη σωστή δίαιτα του µη διαβητικού. Πρέπει να έχει ποικιλία τροφών, να είναι χαµηλή σε ζωϊκά λίπη, χοληστερόλη, αλάτι και οινόπνευµα και να περιέχει άφθονες φυτικές ίνες.

Οι υδατάνθρακες πρέπει να προέρχονται κατά κύριο λόγο από τροφές πλούσιες σε φυτικές ίνες, όπως φρούτα, λαχανικά, όσπρια, ψωµί ολικής άλεσης, δηµητριακά κ.λ.π. Οι τροφές αυτές απελευθερώνονται αργά στο αίµα και ο διαβητικός ασθενής αισθάνεται χορτάτος για περισσότερο χρόνο.

            Από τη διατροφή του διαβητικού, θα πρέπει να αποφεύγονται η ζάχαρη, το µέλι, η γλυκόζη, τα παγωτά, οι καραµέλες, η σοκολάτα, οι γλυκιές κοµπόστες, το σακχαρούχο γάλα, τα αναψυκτικά και οι χυµοί φρούτων µε ζάχαρη, τα γλυκά οινοπνευµατώδη ποτά (λικέρ, γλυκά κρασιά) κ.λ.π.

Φυσική Άσκηση

            Με τη σωµατική άσκηση ο διαβητικός ασθενής καταναλώνει γλυκόζη, που είναι η κύρια πηγή ενέργειας στον άνθρωπο, ρυθµίζοντας έµµεσα τα επίπεδα της στο αίµα, ενώ από την άλλη πλευρά, διευκολύνει την πρόσληψη της από τους σκελετικούς µύες. Επιπλέον, η µυϊκή άσκηση συντελεί στην πρόληψη των καρδιαγγειακών νοσηµάτων. Ο τύπος και η ένταση της µυϊκής άσκησης για κάθε διαβητικό ασθενή καθορίζεται βάσει της ηλικίας, της γενικής κατάστασής του και από την ύπαρξη τυχόν επιπλοκών. Ένας πολύ καλός τρόπος άσκησης για το διαβητικό ασθενή είναι το περπάτηµα διάρκειας µισής µε µίας ώρας ηµερησίως. Είναι προτιµότερο η άσκηση να γίνεται µετά από τα γεύµατα, παρά πριν, γιατί το σάκχαρο αίµατος πριν είναι συνήθως χαµηλό.

Φαρµακευτική αγωγή

            Οι ενδείξεις χορήγησης των αντιδιαβητικών δισκίων αφορούν κυρίως τους διαβητικούς τύπου 2, οι οποίοι δεν ρυθµίζονται µε τη δίαιτα και την άσκηση. Υπάρχουν διαφορετικές κατηγορίες αντιδιαβητικών φαρµάκων που χορηγούνται από τον θεράποντα ιατρό.

Ινσουλίνη

            Η θεραπεία µε ινσουλίνη ενδείκνυται στο σακχαρώδη διαβήτη τύπου 1, στο διαβήτη κύησης και τη διαβητική κετοξέωση. Στο σακχαρώδη διαβήτη τύπου 1, η χορήγηση ινσουλίνης γίνεται εφ” όρου ζωής και είναι απαραίτητη για την εξασφάλιση των επιθυµητών επιπέδων γλυκόζης. Στις άλλες περιπτώσεις χορηγείται για όσο διάστηµα υπάρχει η σχετική ένδειξη.

Πηγές: Ελληνική Ενδοκρινολογική Εταιρεία http://www.endo.gr/ Ελληνική ∆ιαβητολογική Εταιρεία http://www.ede.gr/